IV.MEHMET

IV.MEHMET (AVCI) DÖNEMİ (1648-1687)

IV.Mehmet Osmanlı padişahları arasında en küçük yaşta tahta geçen padişahtır.Ayrıca Kanuniden sonra en uzun tahta kalan padişahtır.

Ava olan aşırı düşkünlüğünden dolayı kendisine “Avcı” lakabı verilmiştir.

İlk yıllarında devlet işleri konusunda önemli kararları IV.Mehmet adına annesi Valide Turhan Sultan almıştır.

Venedik İlişkileri

Osmanlı Duraklama döneminde Venedik’le ilişkilerin odak noktasını Girit Adası oluşturmuştur.

Ada bir korsan yatağına dönüşmüştü.

Sultan İbrahim zamanında, hacca giden Osmanlı devlet adamlarını taşıyan bir gemi korsan saldırısına uğradı ve gemidekiler esir alınarak Girit adasına götürüldü.Bu gelişme üzerine  Akdeniz’e açılan Osmanlı donanması Girit’te Hanya Limanı fethetti.Böylece 1645’te  Venedik’le savaşlar başladı.

Girit’in tamamının alınması için Kandiye kuşatıldı.Ancak sonuç alınması uzun sürdü.Hatta bir ara Venedik Çanakkale Boğazı’nı abluka altına aldı.

Uzun süren savaşlar sonunda Köprülü Fazıl Ahmet Paşa’nın sadrazamlığı döneminde ada ele geçirildi. (1699)

Girit Adası’nın alınması, Akdeniz’deki Osmanlı hakimiyetini arttırsa da maliyeti bakımından ekonomiyi olumsuz etkiledi.

KÖPRÜLÜLER DÖNEMİ (1656-1683)

Devlet meselelerine yabancı IV.Mehmet adına Valide Turhan Sultan yaşlı vezir Köprülü Mehmet Paşa’ya sadrazamlığı teklif etti.

Kendisinden önce 10 sadrazam eskiten bir padişaha sadrazam olmak kolay değildi.Bundan dolayı Köprülü Mehmet Paşa saraya bazı şartlar öne sürdü.

Uyarı:Osmanlı Devleti’nde şartlı olarak sadrazamlığı kabul eden ilk kişi Köprülü Mehmet Paşa’dır.

Köprülünün Şartları;

·         Devlet yönetimi ile ilgili saraya sunacağı öneriler kabul edilecek.

·         Memur atamaları ve azillerinde (görevden alma) kendisine baskı yapılmayacak.

·         Vezirler hakkında çıkacak söylentilere inanılmayacak ve vezirlerin tarafsızlığına dokunulmayacak

·         Bir şikayet olması durumunda ifadesine başvurulmadan hakkında işlem yapılmayacak

Uyarı:Köprülü bu şartlarla rahat çalışabileceği bir ortam hazırlamak istemiştir.

Köprülü Mehmet Paşa, sadrazam olduktan sonra ilk iş olarak İstanbul’da huzur ve güveni sağladı.Ardından Çanakkale Boğazı’nı Venedik ablukasından kurtararak Girit’e beklenen yardımı yolladı.

Köprülüler Döneminde Sırasıyla;

·         Köprülü Mehmet Paşa

·         Fazıl Ahmet Paşa

·         Merzifonlu Kara Mustafa Paşa

·         Fazıl Mustafa Paşa aynı ailenin bireyleri olarak sadrazamlık görevine getirildi.

 

Avusturya İlişkileri

Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa çıktığı seferle Eflak ve Boğdan beylerini değiştirdi.Erdel beyinin Avusturya tarafından korunması ilişkileri daha da gerdi.Bu sırada Köprülü Mehmet Paşa öldü ve sadrazamlığa oğlu Fazıl Ahmet Paşa getirildi.

1662’de başlayan savaşlar 1664’e kadar sürdü. Fazıl Ahmet Paşa Uyvar Kalesi’ni ele geçirdi.Avrupa’da bu gelişmeden sonra “Uyvar kalesinde bir Türk kadar güçlü”deyimi doğdu.

Macaristan’da karışıklıkların artması üzerine taraflar antlaşma yapmaya karar verdi.

1664’te imzalanan Vasvar Antlaşmasına Göre;

·         Uyvar ve Novigrad kaleleri Osmanlılarda kalacak

·         Avusturya Erdel’in iç işlerine karışmayacak ve Erdel Osmanlı egemenliğinde kalacak

·         Osmanlı Devleti ve Avusturya Erdel’den askerini çekecek

·         Avusturya 200 bin kara kuruş tazminat ödeyecekti.

 

LEHİSTAN İLİŞKİLERİ

Ukrayna Kazaklarının Osmanlı Devleti’nden yardım istemesi üzerine Sultan IV.Mehmet,Sadrazam Fazıl Ahmet Paşa ile Leh seferine çıktı.

Osmanlı Devleti’nin bazı kaleleri ele geçirmesi üzerine Lehistan barış istemek zorunda kaldı.

1672’de imzalanan Bucaş Antlaşması’na göre,Lehistan;

·         Podolya’yı Osmanlı Devletine verecek

·         Ukrayna Osmanlı egemenliğindeki Kazaklara bırakılacak

·         Osmanlı Devleti2ne yılda 22 bin altın vergi ödeyecek

 

Leh Diyet Meclisi vergi maddesinden dolayı bu antlaşmayı reddetti.Bunun üzerine Leh Kralı Jan Sobieski,Osmanlılara savaş açto.Lehliler üzerine çıkılan ikinci bir seferde bu devlete ağır kayıplar verdirildi.Yeni bir antlaşma imzalandı.

1676’da imzalana Zoravno Antlaşması, Bucaş  Antlaşması’nın şartlarını aynen korudu.Ancak vergi maddesi antlaşmadan çıkarıldı.

Uyarı:Osmanlı Devleti,Bucaş Antlaşması ile batıda son kez toprak kazandı.Batıda en geniş sınırlara ulaştı.Bucaş Osmanlı Devleti’nin topraklarına yeni toprak kattığı son antlaşmadır.

 

RUSYA İLİŞKİLERİ

Rusya’nın Özi Kazaklarına saldırması ve Özi bölgesine ele geçirmesi, Osmanlı-Rus İlişkilerini bozdu.Ruslar üzerine sefere çıkan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, 1678’de Ruslardan Çehrin Kalesi’ni aldı.

16812’de Rusya ile imzalanan Çehrin (kimi kaynaklara göre Bahçesaray) Antlaşmasına göre;

·         Kiev şehri Ruslarda kalacak,

·         Özi (Dinyeper) Nehri’nin sağındaki topraklar Osmanlı Devleti’nin olacaktı.

Uyarı:Çehrin Antlaşması ilk Osmanlı-Rus antlaşmasıdır.

II.VİYANA KUŞATMASI(1683)

Vasvar Antlaşması’na rağmen Avusturya’nın Macaristan’a müdahale etmesi, Osmanlı- Avusturya ilişkilerini bir kez daha bozdu.

Erdel halkının yardım isteğine Vasvar statüsünü bozmak istemeyen Fazıl Ahmet Paşa karşıydı.Ancak onun ölümü ile sadrazam olan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Tökeli İmre’yi Macar kralı tanıdı ve yardım  etmeyi kabul etti.

IV.Mehmet’i de ikna eden Kara Mustafa Paşa,Avusturya’ya karşı savaş kararı aldırdı.Yanıkkale’yi alarak alarak Viyana önlerine geldi ve şehir kuşatıldı.

Kuşatma üzerine Avusturya diğer Avrupa ülkelerinden yardım istedi.Papa’nın teşvikiyle Almanlar,Fransızlar ve Lehle bu yardım çağrısına olumlu yanıt verdi.

Kuşatma yaklaşık iki ay sürdü.Kırım Hanı Murat Giray, Avrupa’dan gelecek yardımı engellemek üzere Tuna Nehri üzerindeki İskender Köprüsü’nü tutmakla görevlendirilmişti. Kırım kuvvetleri bu görevi yerine getirmeyince Osmanlı ordusu iki ateş arasında kaldı ve tarihinin en acı bozgunlarından birini yaşadı.

 

Uyarı:

II.Viyana Kuşatması’nın başarısız olmasında;

·         Ordudaki bozulmalar,

·         Kırım hanının ihaneti

·         Avrupalı devletlerin Avusturya’ya yardımı

·         Kuşatma için gerekli malzemenin tam olmaması

·         Şehrin yağmalanmasını arzu etmeyen Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın son saldırı emrini vermekte geç kalması

Gibi nedenler gösterilebilir.

II.Viyana Bozgunundan sonra;

·         Avrupa’daki Osmanlı ilerlemesi son buldu.Bundan sonra Avrupa’da toprak kaybetmeye başladı.

·         Merzifonlu Kara Mustafa Paşa,önce Budin’e daha sonra Belgrat’a çekildi.Sadrazamlıkta gözü olanların kışkırtması sonucu idam edildi.

·         Savaşta ihmali olan Kırım Hanı görevinden alındı.

·         Avrupa’da Türk korkusu sona erdi.

·         Papa’nın öncülüğünde Osmanlı Devleti’ne karşı “Kutsal İttifak” kuruldu.Haçlı zihniyeti yeniden canlandı.

·         Türler Avrupa karşısında savunmaya geçti.II. Kosava Savaşı ile başlayan süreç son buldu.

 

KUTSAL İTTİFAK SAVAŞLARI (1683-1699)

Osmanlı Devleti’ni Avrupa topraklarından atmak isteyen Avrupa devletleri,Papa’nın girişimleri ile “Kutsal İttifak” oluşturdu.

Kutsal İttifak içerisinde Avusturya,Venedik,Lehistan,Malta ve Rusya bulunuyordu.

1683’te başlayan Kutsal İttifak Savaşları birden çok cephede tam 16 yıl sürdü.

İttifakın oluşmasının ardından;

·         Avusturya; Erdel ve Macaristan’a saldırdı. Estergon, Budin ve Belgrat aldı.

·         Lehistan;Podalya’yı aldı ve Boğdan’a girdi.

·         Venedik; Mora ve Dalmaçya kıyılarına saldırdı. İtalyan şehir devletleri, İspanya ve Malta’da deniz kuvvetleri ile Venedik’e destek verdi.Mora Yarımadası ve Atina kısa süre içerisinde Venediklilerin eline geçti.

Bu savaşlardan alınan yenilgiler ve IV.Mehmet’in bu meselelere aldırmazlığı üzerine Yeniçeriler, II.Süleyman’ı tahta çıkardı.

 

IV. Mehmet zamanında,

·         Osmanlı en geniş sınırlarına ulaştı.

·         Yeni Cami ve Mısır Çarşısı yapıldı.