Yavuz Sultan Selim

YAVUZ SULTAN SELİM DÖNEMİ (1512 – 1520 )

    II.Bayezid’in yaşlanması,Safevi tehlikesini önlemede etkisiz kalması ve tımar sistemindeki haksızlıklar şehzadeler arasındaki taht kavgalarını hızlandırdı.II.Bayezid ile sadrazam Hadım Ali Paşa ,Şehzade Ahmet’in ,yeniçeriler ise Şehzade Selim’in hükümdar olmasını istiyorlardı.Şehzade Selim Trabzon’da bulunduğu sırada Safevilere karşı başarılı mücadelelerde bulunmuştu.Yavuz’un bu mücadelesi yeniçerilerin taktirini kazanmıştı.Babasına karşı giriştiği mücadelede başarılı olamayan Selim,yeniçerilerin desteği ve isteği sonucunda ,babasının tahtı terk etmesiyle hükümdar oldu(1512).Bundan sonra Selim devletin otoritesini sağlamak için kardeşlerini ortadan kaldırarak iktidarını sağlamlaştırdı.
 
      DOĞU SİYASETİ :
   
   Yavuz Sultan Selim’in en büyük hedefi Türk ve İslam dünyasını bir yönetim altında toplamaktı.
Amacı :
--- Doğuda buluna Safevi’leri ortadan kaldırıp Türkistan’a ulaşmak ve İpek Yolu üzerinde tam bir denetim sağlamak,
 ---   Mısır seferi ile İslam dünyasının büyük bir kısmını ele geçirmek,böylece Kızıldeniz üzerinden gelen Baharat yolunu da kontrol altına almaktı.
      Böylece; Avrupa karşısında Osmanlının ekonomik üstünlük kurmasını ve Avrupa’yı ekonomik açıdan Osmanlı Devletine bağımlı hale getirmekti.

     İran Seferi ve Çaldıran Savaşı (1514) :

   İlişkilerin bozulmasının nedenleri:
--- Tarafların Anadolu’da üstünlük kurma mücadelesi.
--- Şah İsmail’in Anadolu’da Şiilik propagandası yapması,eski beyleri kışkırtması ve Akkoyunlu mirasına sahip çıkmak istemesi.
--- Karşılıklı olarak ,hakaret içeren mektupların yazılması.
     Yavuz Sultan Selim Safevi Devletinin Anadolu’ya yönelik tehditleri nedeniyle İran sınırını kapattı.Ali Cemali Efendiden fetva alarak İran’a savaş açtı.Şah İsmail’de Osmanlıya karşı Venedik ve Memlukler’le anlaşmıştı.Yavuz Sultan Selim ,Şah İsmail taraftarlarının isyan çıkarabileceğini ve ordunun dönüş yolunu güven altına almak amacıyla Sivas-Kayseri arasında ihtiyat olarak 40 bin kişilik bir kuvvet bıraktı.
      Çaldıran ovasında yapılan savaşta İran kuvvetlerini yenilgiye uğratarak Tebriz’e girdi.Ordudaki huzursuzluk üzerine Amasya’ya çekildi kışı orada geçirdi.Yavuz’un amacı tüm İran’ı ele geçirmekti.Fakat ordudaki huzursuzluk nedeniyle sefer yarıda bırakılarak İstanbul’a dönmek zorunda kaldı.
Sonuç :
---Tebriz’e kadar Doğu Anadolu Osmanlı hakimiyeti altına girdi.Kemah,Diyarbakır ve Mardin alındı.Tebriz-Bursa ticaret yolu denetim altına girdi.
--- Şii sorunu bir süre için çözümlendi.Fakat Şah İsmail savaşmaktan çekindiği için ,Safevi Devleti yıkılamadı.
--- İran hazinesi ve İranlı bilginler İstanbul’a getirildi.
--- Dönüşte Dulkadir Beyliği alınarak Anadolu’nun siyasi birliği sağlandı.   

   Turnadağ Savaşı (1515) :

  Dulkadir Beyliği İran seferi sırasında Osmanlı’ya yardım etmemiş,Memlük Devleti ile işbirliği yapmıştı.Bu nedenle İran seferi dönüşünde Turnadağ savaşıyla bu beyliğe son verildi.
Sonuç :
--- Maraş,Elbistan ve Malatya alınarak Anadolu’nun siyasi birliği sağlandı.
--- Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun büyük bir kesimi denetim altına alındı.
--- Osmanlı’nın Memlük ile komşu olması bu devletle ilişkilerinin iyice bozdu.
--- Dulkadir toprakları alınınca ,Ramazanoğlu Beyliği de  Osmanlı hakimiyetinin kabul etti.Böylece Anadolu’nun siyasi birliği tamamlandı.

   
    Osmanlı – Memluk İlişkileri :
   İlişkilerin Bozulmasının Nedenleri :
--- Taraftarların İslam dünyasında üstünlük kurma yarışı,
--- Hicaz su yolları meselesi,
--- Dulkadir topraklarının Osmanlı tarafından alınmasına Memlüklerin karşı çıkması,
--- Memlüklerin Safevilerle anlaşarak Osmanlı ordusunun yeniden İran’a girmesinin önlemesi,
--- Memlüklerin Portekiz saldırılarına karşı Müslümanların güvenliğini sağlayamaması,
--- İslam dünyasının Osmanlıya gönderdiği hediyelere Memlüklerin el koyması.

   Yavuz’un Hedefleri :
--- Suriye,Hicaz ve Mısır’ı alarak Türk-İslam birliğini kurmak,
--- Mısır’ın ekonomik kaynaklarından yararlanmak,Hindistan deniz yolu ticareti ve Baharat Yolunu denetim altına almak.Böylece Avrupa’yı ekonomik yönden Osmanlıya bağımlı hale getirmek.

   Yavuz Sultan Selim ,Memlüklerin niyetlerini öğrenmek amacıyla 40 bin kişilik bir orduyu Sadrazam Sinan Paşa yönetiminde Fırat taraflarına gönderdi.Bu sefer görünüşte Safeviler üzerineydi.Memlukler bu ordunun geçişini engellediler.Yavuz bu olaydan sonra ulemadan Memlukler üzerine yapılacak sefer için fetva aldı.Böylece İslam devleti olan Memluklara karşı yapılacak sefer meşruluk kazandı.

   Mercidabık Savaşı (1516) :

   Yavuz Memlük Devletini ortadan kaldırmak için donanmayı Suriye üzerine gönderirken kendiside ordusuyla Suriye’ye yöneldi .Yolda Çukurova yöresindeki Ramazanoğulları Beyliği Osmanlı Devletine bağlılığını bildirdi.iki ordu Suriye’de Halep yakınlarındaki Mercidabık mevkiinde karşılaştı.Yapılan savaşta Memlük ordusu bozguna uğradı.Memlük hükümdarı Kansu Gavri öldü.Yavuz kışı Şam’da geçirdi.
    Mercidabık Savaşı sonucunda Suriye,Lübnan,Filistin toprakları Osmanlı Devletinin eline geçti.Mısır yolu Osmanlılara açılmış oldu.

    Ridaniye Savaşı (1516) :

   Kansu Gavri’nin ölümünden sonra Memlük devletinin başına geçen Tomambay,Osmanlı Devletinin barış teklifini kabul etmediği gibi,Osmanlı elçilerini de öldürdü.Venedik’le anlaşarak güçlü toplar aldı ve savaşa hazırlandı.Sina Çölü’nü geçen Yavuz Tomanbay’ın ordusunu cepheden geçemeyecegini anlayınca El-Mukaddam dağını dolaşıp Mısır ordusuna arkadan saldırarak Venedik’ten alınan ve yere çakılı olan topları etkisiz hale getirdi.Savaş Osmanlı zaferiyle sonuçlandı.Kahire’ye giren Yavuz sokak savaşları yapan Tomanbay’ı yakalatarak idam ettirdi.

   Mısır Seferinin Sonuçları:
--- Memlük Devleti sona erdi.Suriye,Filistin,Hicaz ve Mısır alınarak Türk-İslam birliği sağlandı.
--- Hicaz Emiri Mekke ve Medine’nin anahtarlarını Yavuz’a teslim etti.Böylece Yavuz Hadim’ül Haremeyn (Mekke ve Medine’nin koruyucusu) unvanını aldı.
--- Halifelik Osmanlıya geçti.Osmanlı,İslam dünyasının en büyük siyasi ve dini kuruluşu haline geldi.
--- Mukaddes emanetler İstanbul’a getirildi.
--- Venedik ,Kıbrıs’tan dolayı Memluklara ödediği vergiyi Osmanlıya ödemeye başladı.
--- Osmanlı hazinesi ele geçirilen servetlerle zenginleşti.
--- Baharat Yolu denetim altına alındı.Böylece Doğu-Batı arasındaki tüm ticaret yolları Osmanlının eline geçti.
--- Osmanlı ilk kez Kızıldeniz’de etkinlik kazandı.bölgede Portekiz’le mücadele etmek zorunda kaldı.
NOT: Baharat Yolunu denetim altına alması Osmanlıya uzun süreli bir fayda sağlamadı.Portekizlilerin Ümit Burnunu keşfi bu yolun önemini kaybetmesine yol açtı.

   Yavuz Sultan Selim1520’de yeni bir sefer için hazırlıklar yaparken genç yaşta öldü.Hazırlıkları yapılan bu seferin kimilerine göre Sicilya ,kimilerine göre de Rodos üzerine olacağı tahmin edilmektedir.

   Dönemin Diğer Özellikleri :
--- İlk kez bir Osmanlı padişahı yeniçerilerin desteği ile başa geçti.Bu nedenle yeniçerilerin devlet idaresindeki etkinliği arttı.
--- Doğuda ki Safevi ve Memlük tehlikesinden dolayı Batı’ya sefer düzenlenemedi.
--- İran ve Mısır da ki bilginlerin İstanbul’a getirilmesiyle Osmanlı’da İran ve Mısır etkisi arttı.
--- Halifelik Osmanlıya geçti(Fakat halifelik misyonu siyasi alanda gerileme ve dağılma dönemlerinde etkin biçimde kullanıldı.).
--- Orta Asya Türk ülkelerine ilgi duyuldu.
--- Bozoklu Celal adlı bir vatandaşın çıkardığı isyan ,duraklama döneminde yaygın şekilde çıkan iç isyanlara genel olarak “Celali İsyanları” denmesine yol açtı.